Elektrolity – co to jest, jak działają i kiedy warto je pić?

Co to są elektrolity?

Aby odpowiedzieć na najpopularniejsze pytanie z kategorii – elektrolity, co to właściwie jest? – trzeba rozpocząć od tego, że elektrolity to jednocześnie pierwiastki, które naturalnie występują w naszym organizmie, jak i suplementy diety, dostępne np. w Iderm. Ich nazwa jest tożsama, ponieważ w przygotowanych do spożycia produktach, znajdują się dokładnie te same składniki, które są obecne w każdym z nas. Jakie jest zatem ich przeznaczenie i na co pomagają elektrolity zakupione w aptece?    

Elektrolity – definicja i rola w organizmie

Elektrolity to jony z ładunkiem elektrycznym, które znajdują się w naszych płynach ustrojowych tj. krew, osocze, pot, mocz czy płyn międzykomórkowy. Ich właściwy poziom umożliwia przewodzenie impulsów elektrycznych, które odpowiadają m.in. za skurcze mięśni czy przesyłanie sygnałów z mózgu do różnych części ciała.

Organizm z reguły sam zarządza gospodarką elektrolitową, jednak kiedy spada jego odporność, wytrzymałość lub gdy jest odwodniony – traci elektrolity znacznie szybciej i może mieć problem z samodzielnym wyrównaniem ich poziomu. W takich sytuacjach należy wspomóc się elektrolitami dostępnymi w aptece, aby wesprzeć nasz organizm w przywróceniu równowagi wodno-elektrolitowej.

Jakie pierwiastki zaliczamy do elektrolitów?

To, co zawierają elektrolity, to przede wszystkim pierwiastki, tj. sód, potas, magnez, wapń, chlorki i fosforany. Składniki te są bardzo istotne dla organizmu, ponieważ biorą udział w regulacji wielu procesów życiowych, np. utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, prawidłowym przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni czy nawodnieniu organizmu. Ich nieprawidłowy poziom, prowadzi do różnych symptomów, które utrudniają funkcjonowanie i właściwą pracę narządów.

Co zawierają elektrolity – najważniejsze składniki

Elektrolity do picia dostępne w aptece, zawierają naturalne elektrolity, czyli wspomniane wcześniej pierwiastki, ale także substancje pomocnicze oraz zbiór witamin i minerałów. Ze względu na fakt, że elektrolity są najczęściej używane przy odwodnieniu, wyczerpaniu lub chorobie, najczęściej w ich składzie można znaleźć też glukozę, która ma za zadanie dodać energii. Z tego samego względu, dodatkowymi substancjami są też witaminy z grupy B i witamina C.

Elektrolity same w sobie nie są zbyt smaczne, dlatego do wielu z nich dodawane są np. ekstrakty z owoców – takie rozwiązanie jest szczególnie przydatne, gdy potrzebne są nam elektrolity dla dzieci. W aptece można znaleźć również tego typu produkty dopasowane do wielu innych preferencji, np. elektrolity dla seniorów lub elektrolity bez cukru dla diabetyków z dodatkiem stewii lub erytrolu.

Jak działają elektrolity w organizmie?

W zależności od tego jakie elektrolity wybierzemy, będą one działały nieco inaczej. Niektóre z pierwiastków przyciągają do siebie cząsteczki wody i w ten sposób razem z nią nawadniają komórki oraz tkanki. Inne działają na zasadzie impulsów oddziałujących na mięśnie i komórki nerwowe. Zbiór wszystkich potrzebnych elektrolitów, pomaga kompleksowo wesprzeć organizm, jednak czasem zapotrzebowanie na konkretny składnik jest większe lub mniejsze. Z tego względu trzeba również wiedzieć jak uzupełniać elektrolity, aby spełniały one swoją funkcję, a efekt był dla nas odczuwalny.

Regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej

Regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej polega na utrzymaniu równowagi między ilością wody a stężeniem soli mineralnych w organizmie. Dzięki temu, komórki mogą prawidłowo funkcjonować, a ciśnienie krwi, nawodnienie tkanek i praca narządów cały czas pozostają stabilne. Pomagają w tym przede wszystkim: sód, potas i chlorki, które przyciągają cząstki wody i razem z nią nawadniają komórki. Współdziałanie tych pierwiastków pozwala organizmowi samodzielnie kontrolować, ile wody ma pozostać w tkankach, a ile powinno zostać wydalone.

Wpływ elektrolitów na pracę mięśni i układ nerwowy

W pracy mięśni i układu nerwowego kluczowe znaczenie mają sód, potas, wapń i magnez. Sód i potas umożliwiają przesyłanie impulsów elektrycznych między komórkami, co pozwala np. na skurcze mięśni i reakcje nerwowe. Wapń bierze udział bezpośrednio w samym procesie skurczu mięśnia – to właśnie jego obecność uruchamia mechanizm ruchu we włóknach mięśniowych. Z kolei magnez wspiera prawidłowe działanie mięśni i nerwów, a jego niedobór może prowadzić do skurczów lub nadmiernej pobudliwości.

Elektrolity a równowaga kwasowo-zasadowa

Równowaga kwasowo-zasadowa to utrzymanie właściwego poziomu pH płynów ustrojowych w organizmie. Jest to konieczne do prawidłowego zachodzenia wszystkich procesów biologicznych. W procesie tym pomagają elektrolity tj. sód, potas, chlorki i fosforany. Sód i potas biorą udział w wymianie jonów pomiędzy komórkami a ich otoczeniem, co pomaga ustabilizować pH płynów ustrojowych. Z kolei chlorki, wpływają m.in. na produkcję kwasu żołądkowego oraz pracę nerek, przez co uczestniczą w regulowaniu kwasowości. Natomiast fosforany, łagodzą wahania pH, głównie w środowisku wewnątrzkomórkowym.

Na co pomagają elektrolity?

Elektrolity pomagają szczególnie na odwodnienie organizmu. Przyczyny tego stanu mogą być różne i nie zawsze będą one od razu dawać charakterystyczne objawy. Czasem warto profilaktycznie zażywać elektrolity przy biegunce lub wymagającym treningu. Równie ważne będą też elektrolity na wymioty, upalne dni czy dalekie wędrówki.

Elektrolity przy odwodnieniu i utracie płynów

Odwodnienie może odbywać się poprzez wymagającą lub długotrwałą aktywność fizyczną – kiedy się intensywnie pocimy, organizm bardzo szybko traci wodę i elektrolity. Podobnie jest podczas upalnych dni. Nawet, gdy nie wychodzimy z domu, wysoka temperatura powoduje, że ciało rozpoczyna proces termoregulacji i reaguje poceniem. Z tego względu, bardzo ważne jest pamiętanie o zachowaniu ostrożności podczas upałów, m.in. poprzez utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawodnienia.

Elektrolity przy biegunce i wymiotach

Chorobom lub niestrawnościom bardzo często towarzyszą biegunka i wymioty, które powodują duże straty wody i elektrolitów dla organizmu. W takich stanach, odwodnienie może prowadzić do osłabienia mięśni czy zawrotów głowy. Opóźnia to regenerację organizmu, odzyskanie energii, a co za tym idzie – ogólne wyzdrowienie. Z tego powodu, elektrolity po wymiotach powinny być kluczowym etapem w zmaganiu się z tą dolegliwością. W przypadku problemów jelitowych, w aptekach można spotkać nawet dedykowane elektrolity biegunka, które zawierają pierwiastki, najszybciej tracone przy rozwolnieniu.     

Elektrolity dla sportowców, dzieci i seniorów

Elektrolity dla sportowców często zawierają dodatek w postaci glukozy. Połączenie cukru i soli mineralnych powoduje szybkie wyrównanie poziomu elektrolitów oraz dostarczenie potrzebnej dawki energii. Ich najbardziej praktyczną formą, są produkty w postaci napojów izotonicznych, które można przyjąć szybko, nawet podczas wysiłku, bez konieczności rozrabiania czy mieszania.

Z kolei elektrolity dla niemowląt i dzieci to smakowe płyny lub tabletki musujące do rozrobienia w wodzie. Ich różnorodny smak, np. truskawkowy, pomarańczowy czy cytrynowy, zapewnia chętniejsze przyjmowanie, gdy zajdzie taka potrzeba. Dzieci bardzo często chorują, toteż tego rodzaju elektrolity, świetnie wspomogą mały organizm podczas gorączki, biegunek, wymiotów czy innych osłabiających objawów.   

Elektrolity dla seniora również mogą być smakowe, tak samo jak wszystkie elektrolity dla dorosłych. Różnicą może być jednak to, że niektóre z produktów, nie będą zawierały glukozy, ze względu na częsty problem z cukrzycą u osób starszych. Będą jednak zawierać większą dawkę witaminy D lub B12, których zazwyczaj brakuje seniorom. Tak zbilansowane elektrolity odpowiadają na potrzeby osób w różnym wieku oraz odmiennych potrzebach.

Kiedy warto pić elektrolity?

Oprócz wspomnianych wcześniej przypadków, tj. intensywna aktywność fizyczna, biegunki czy wymioty oraz narażenie na upały, istnieją także inne okoliczności, w których warto sięgnąć po wsparcie mineralne. Elektrolity są np. przydatne w ciąży, kiedy to organizm kobiety funkcjonuje znacznie intensywniej niż zwykle. W tym okresie, sole mineralne pomagają utrzymać odpowiednie nawodnienie, wyrównują straty płynów po wymiotach i nudnościach, a także wspomagają pracę mięśnia macicy oraz serca (zarówno mamy jak i malucha).

Wsparcie mineralne może okazać się konieczne również, gdy zauważymy u siebie objawy odwodnienia, np. zmęczenie i brak energii, zawroty głowy, skurcze mięśni lub problemy z koncentracją. W kontekście chronicznego zmęczenia i częstego odwodnienia organizmu, polecamy zapoznać się z naszym artykułem Zmęczenie i brak energii – czy to niedobory witamin?

Jak pić elektrolity i jakie wybrać?

To jak pić elektrolity zależy od indywidualnych preferencji. Można to robić codziennie, rano lub wieczorem, gdy zajdzie taka potrzeba. Po przebudzeniu dodadzą one więcej energii i przyspieszą metabolizm. O tej porze, warto je wypić również, gdy dzień wcześniej spożywaliśmy alkohol, albo mamy tendencję do pocenia się w nocy. Z kolei przed snem, picie takich produktów może wspomóc regenerację organizmu po całym dniu.

Trzeba jednak pamiętać, aby nie doprowadzić do nadmiaru elektrolitów w organizmie, zwłaszcza jeśli spożywamy posiłki bogate w sole mineralne. Produkty te są najbardziej przydatne, gdy jesteśmy odwodnieni, planujemy długotrwały lub intensywny wysiłek, albo potrzebujemy wsparcia ze względu na stan zdrowia. Warto wybierać elektrolity dopasowane do swoich aktualnych potrzeb i używać ich z umiarem, ponieważ organizm z reguły sam potrafi ustabilizować ich ilość.

Nadmiar elektrolitów może doprowadzić bowiem do zbyt wysokiego stężenia jonów, które w zależności od rodzaju, mogą powodować np. zawroty głowy, zaparcia czy senność, a w poważniejszych przypadkach: podwyższenie ciśnienia krwi lub zaburzenia rytmu serca. 

FAQ

Czym właściwie są elektrolity?

Elektrolity to jony z ładunkiem elektrycznym, które naturalnie występują w naszym organizmie. Znajdują się m.in. we krwi, osoczu i płynach międzykomórkowych. Odpowiadają za prawidłowe działanie mięśni, układu nerwowego i utrzymanie nawodnienia wszystkich komórek oraz tkanek. Z kolei elektrolity dostępne do kupienia, to zbiór takich samych pierwiastków elektrolitowych co w organizmie, wraz z dodatkowymi substancjami.

Jakie składniki znajdują się w elektrolitach z apteki?

W elektrolitach z apteki znajdują się pierwiastki w postaci jonów, tj. sód, potas, magnez, wapń, chlorki i fosforany. W zależności od rodzaju produktu, skład może zawierać również inne minerały i witaminy, wspierające organizm. Należą do nich m.in. glukoza, witaminy z grupy B, witamina C, D, a także ekstrakty z owoców dla polepszenia smaku. W elektrolitach bez cukru są z kolei: stewia lub erytrol.

Jaką rolę pełnią elektrolity w organizmie?

Elektrolity odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej, która zapewnia prawidłowe nawodnienie tkanek, ciśnienie krwi i funkcjonowanie narządów. Uczestniczą także w pracy mięśni i układu nerwowego, umożliwiając przesyłanie impulsów i kontrolując skurcze mięśni. Dodatkowo, pomagają utrzymać odpowiedni poziom pH w organizmie, co jest niezbędne dla wszystkich procesów biologicznych. 

Czy istnieją dedykowane elektrolity dla dzieci i seniorów?

Tak, istnieją dedykowane elektrolity dla dzieci i seniorów. Wersje dla dzieci wzbogacone są ekstraktami z owoców, dla polepszenia smaku, co zachęca maluchy do picia. Z kolei seniorzy, mogą zakupić elektrolity z witaminami: D i B12, ale także takie, które pozbawione są glukozy (to opcja bardzo korzystna dla diabetyków).

Kiedy warto sięgnąć po elektrolity?

Elektrolity warto pić przy odwodnieniu, długotrwałej lub wymagającej aktywności fizycznej, w czasie upałów, podczas gorączki, wymiotów lub biegunki, a także po spożyciu alkoholu lub, gdy doświadczamy nadmiernej potliwości. Elektrolity mogą okazać się również przydatne dla kobiet w ciąży, seniorów i sportowców.

Czy elektrolity można pić codziennie?

Tak, ale najlepiej tylko wtedy, gdy organizm tego potrzebuje, np. przy intensywnym wysiłku fizycznym, biegunce lub wymiotach, podczas upałów lub w czasie ciąży. Organizm sam reguluje poziom elektrolitów, dlatego codzienne stosowanie bez wyraźnej konieczności może być zbędne, a nawet niekorzystne.

Czy nadmiar elektrolitów powoduje jakieś objawy?

Tak – nadmiar elektrolitów może prowadzić do zbyt wysokiego stężenia soli mineralnych, co może mieć nawet poważne konsekwencje dla zdrowia. Łagodne objawy to np. zawroty głowy, senność lub zaparcia. Jednak długotrwałe nadużywanie elektrolitów może przyczynić się też do podwyższenia ciśnienia krwi czy zaburzeń rytmu serca.