Osteopatyczne podejście do bólów kręgosłupa

Bóle pleców to jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjenta do gabinetu osteopaty, fizjoterapeuty lub masażysty. Dolegliwości bólowe kręgosłupa dotyczą coraz większej części populacji w coraz młodszym wieku. Większość osób w ciągu życia doświadczy bólu dolnego odcinka kręgosłupa. Wpływ na taki stan rzeczy może mieć nowoczesny styl życia, duża ilość stresu, nieprawidłowa dieta oraz brak ruchu i czasu na regenerację. W poniższym artykule postaram się przyjrzeć temu, jak nasze codzienne życie może powodować powstanie bólu pleców i postaram się podpowiedzieć co można zrobić, żeby sobie pomóc.   Przyczyny bólu pleców Zacznijmy od tego, dlaczego w ogóle może pojawić się ból pleców. Przyczyn może być wiele, od banalnych, takich jak przeciążenie, przez większe problemy związane z uszkodzeniem struktur anatomicznych kręgosłupa spowodowanych urazem lub długotrwałymi nieprawidłowymi obciążeniami, aż do poważnych gdzie ból kręgosłupa, może być objawem choroby systemowej. Dolegliwości mogą być więc spowodowane wieloma czynnikami, w tym dysfunkcjami mechanicznymi, strukturalnymi, funkcjonalnymi, psychologicznymi i nerwowo-mięśniowymi.

Ból pleców jest często pierwszym „krzykiem o pomoc” organizmu.

Jest pierwszym objawem utraty możliwości kompensacyjnych ciała w momencie, kiedy pojawia się za dużo stresorów środowiskowych. Problemy z plecami przejawiają się często sztywnością mięśni, tkliwością i bólem, który promieniuje do innych regionów ciała. Dolegliwości mogą wystąpić nagle, być ostre i unieruchamiające albo rozwijać się powoli i trwać miesiącami. Jest tendencja, żeby każdy ból pleców przypisywać „wypadniętemu dyskowi” lub zwyrodnieniom. Należy jednak zaznaczyć, że dysk nie wypada, a powstawanie dyskopatii jest procesem dużo bardziej skomplikowanym. Widziana często na obrazach z rezonansu magnetycznego dyskopatia nie jest zdarzeniem nagłym, lecz rozwija się powoli i często obecność zmian dyskopatycznych wcale nie przesądza o wystąpieniu bólu pleców. Oznacza to też, że dysku nie można „nastawić”, a podejście do leczenia powinno być dużo bardziej całościowe, obejmujące wiele aspektów zdrowia. Zmiany zwyrodnieniowe natomiast są naturalnym procesem zachodzącym wraz z wiekiem. Może być jednak tak, że zmiany te zachodzą szybciej niż powinny, w wyniku zwiększonego, nieprawidłowego obciążenia danej tkanki. Same zmiany zwyrodnieniowe nie bolą.

Co więc jest faktyczną przyczyną dolegliwości?

Należy wiedzieć, że ból pleców może być tylko objawem naszego ogólnego zdrowia i pewnym wołaniem o pomoc naszego organizmu. Istotnym czynnikiem są monotonne pozycje przyjmowane przez wiele godzin. Spędzając większą część dnia w pozycji siedzącej, bez ruchu, ograniczamy odżywianie się dysków międzykręgowych oraz tkanek miękkich otaczających kręgosłup. Pozycja siedząca wymaga ciągłej pracy mięśni dolnego kręgosłupa lędźwiowego, które próbują ustabilizować naszą pozycję oraz ciągłego, biernego obciążenia więzadeł. Dodatkowo ograniczona w pozycji siedzącej ruchomość przepony spowoduje większe zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych, a to może doprowadzić do bólu w okolicy kręgosłupa szyjnego, drętwień kończyn górnych i nawet bólów głowy. Wykonując ciągle monotonne ruchy w tkankach, mogą powstać asymetryczne wzorce napięciowe. Nierównomierne obciążenie doprowadza do przeciążenia jednych tkanek i osłabienia drugich, co może doprowadzić w dłuższej perspektywie do problemów bólowych. Bardzo istotną przyczyną bólu pleców mogą być problemy wisceralne, czyli związane z narządami wewnętrznymi. W związku z unerwieniem narządów jamy brzusznej ze zwojów układu nerwowego autonomicznego znajdujących się w okolicach trzonów kręgów, w przypadku podrażnienia przez problem narządowy, na drodze neurologicznej może pojawić się ból w okolicach pleców, głównie w odcinku piersiowym kręgosłupa. Patrząc z tej perspektywy, długotrwały refluks lub zaburzenie funkcji wątroby mogą skutkować częstym bólem między łopatkami. Istotne są też inne relacje anatomiczne. Nasze narządy znajdujące się w jamie brzusznej są zawieszone na systemie więzadłowym oraz mają między sobą powierzchnie ślizgowe, które umożliwiają ruch pomiędzy nimi. Jeśli często powstają stany zapalne, może dojść do zaburzeń ruchomości w obrębie jamy brzusznej, co przeniesie się na mięśnie, więzadła i powięź kręgosłupa. Długotrwałe napięcie spowoduje przeciążenie tych tkanek i w efekcie stan zapalny i ból. Wtedy leczenie samego kręgosłupa może nie przynieść korzyści, a terapia osteopatyczna powinna być nakierowana na poprawę funkcji narządów wewnętrznych oraz edukacji pacjenta, w jaki sposób dbać o swój brzuch. W niektórych przypadkach niezbędna jest pomoc lekarska lub dietetyczna. Dodatkowo współczesna dieta, obfitująca w przetworzone, prozapalne produkty, nieregularne jedzenie w biegu sprzyja, powstawaniu wielu problemów w obrębie układu pokarmowego i w konsekwencji mogą prowadzić do dolegliwości bólowych pleców. Bardzo ważne jest, aby w trakcie diagnostyki różnicowej wykluczyć poważne patologie, które mogą objawiać się bólami w obrębie pleców. Zadaniem osteopaty będzie wyłapanie pewnych poważniejszych stanów lub chorób systemowych wymagających konsultacji lekarskiej. Mowa tu o poważnych chorobach układu pokarmowego, nowotworach, chorobach nerek czy infekcjach. Przy podejrzeniu poważniejszych problemów bezwzględnie konieczna jest pogłębiona diagnostyka medyczna.  

Stres

Stres ma ogromny wpływ na nasze zdrowie. Reakcja stresowa jest prawidłową, fizjologiczną reakcją na czynnik środowiskowy. Jest normalna pod warunkiem, że trwa krótko. Problem zaczyna się w momencie, kiedy reakcja stresowa wyzwalana jest przy prostych czynnościach dnia codziennego, na przykład w trakcie stania w korku lub kiedy stres trwa wiele godzin. Długotrwały stres ogranicza zdolności regeneracyjne organizmu. Częstą reakcją na stres jest napięcie mięśni karku, kręgosłupa i powięzi piersiowo-lędźwiowej. Ciągłe napięcie spowoduje zmniejszenie krążenia płynów w tkankach, zwiększenie ilości metabolitów w przestrzeni międzykomórkowej i drażnienie receptorów bólu. Kiedy ta sytuacja trwa długo i powtarza się często, może dojść nawet do chronicznego napięcia mięśni i zmiany postawy ciała, która będzie generować kolejne napięcia. Przewlekle zestresowani ludzie często też nie mają czasu na aktywność fizyczną oraz odpoczynek. Problemem też jest nieprawidłowe radzenie sobie ze stresem. Osoby poddane dużej ilości stresu często „ratują się” nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, spożywają słodycze, mocno przetworzoną, prozapalną żywność albo alkohol. Może to prowadzić do przewlekłych schorzeń, częstych stanów zapalnych w organizmie, a więc też ograniczenia zdolności regeneracyjnych. Dodatkowo nieprawidłowa dieta sprzyja nadwadze i otyłości, a to zwiększa obciążenie tkanek kręgosłupa, sprzyja problemom zwyrodnieniowym stawów oraz niesie ryzyko pojawienia się chorób metabolicznych, będących problemem wpływającym na wiele aspektów funkcjonowania organizmu, w tym regeneracji tkanek, a co za tym idzie, sprzyjających wystąpieniu bóli stawów i tkanek miękkich.

Terapia osteopatyczna sposobem na pomoc

Osteopatia jako holistyczna filozofia podejścia do zdrowia traktuje człowieka jako spójną całość, podchodzi indywidualnie do każdego pacjenta i zawsze szuka przyczyny problemu, nie skupiając się wyłącznie na bólu. Dzięki temu osteopatia może pomóc przy ostrych i przewlekłych bólach pleców. W przypadku gdy pacjent zgłasza problemy bólowe w obrębie kręgosłupa, osteopata bada całego pacjenta, żeby zlokalizować najbardziej zaburzony obszar w ciele. Nie musi się on znajdować w obrębie kręgosłupa. Obszar problematyczny może stanowić sam kręgosłup, ale też klatka piersiowa, przepona, narządy wewnętrzne, zaburzona biomechanika kończyny dolnej, miednicy, czy nawet napięcie w okolicy szyi czy problem ze zgryzem. Źródło problemów z kręgosłupem może też znajdować się w środowisku pacjenta, czyli jego sposobie spędzania czasu, pracy, aktywności fizycznej. Bardzo istotne są też czynniki dodatkowe, czyli dowiedzenie się, czy pacjent pije odpowiednią ilość wody, jak radzi sobie ze stresem, czy potrafi odpoczywać, czy nie ma problemów natury psychologicznej lub metabolicznej. Przywrócenie prawidłowej jakości tkanek dysfunkcyjnych obszarów ciała oraz wyeliminowanie części lub wszystkich czynników środowiskowych blokujących możliwości samoregeneracji organizmu jest kluczem do zwiększenia możliwości kompensacyjnych ciała i umożliwi pozbycie się lub zmniejszenie dolegliwości bólowych.

W jaki sposób wygląda terapia osteopatyczna w przypadku dolegliwości bólowych kręgosłupa?

Osteopata po zbadaniu pacjenta i zlokalizowaniu dysfunkcyjnych rejonów ciała i określeniu wzorca napięcia tkanek wykorzysta różne techniki terapii manualnej w celu przywrócenia równowagi, prawidłowego ukrwienia i elastyczności tkanek. Wśród tych technik mogą znaleźć się delikatne manipulacje stawów kręgosłupa, techniki nakierowane na tkanki miękkie, w tym mięśnie, więzadła i powięź. Terapia manualna oraz specjalistyczne techniki wykonywane na tkankach miękkich pomagają poprawić elastyczność mięśni, ścięgien i powięzi, oraz umożliwić większą ruchomość stawów kręgosłupa. Poprawa ruchomości i elastyczności tkanek umożliwia lepsze ukrwienie i szybsze gojenie. Dodatkowo zwiększenie mobilności w sposób pozytywny moduluje ból. Należy zaznaczyć, że sama terapia osteopatyczna nie stanowi pełnego leczenia. Istotna jest również edukacja pacjenta, wskazanie mu, w jakich sytuacjach może dochodzić do przeciążenia kręgosłupa i nauczenia, w jaki sposób można zmienić sytuację. Ważne jest też zalecenie pacjentowi podejmowania  regularnej aktywności fizycznej dostosowanej do jego aktualnych możliwości, takich jak spacery, pływanie czy gimnastyka. Terapia manualna, ćwiczenia oraz edukacja pacjenta są bardzo skutecznymi sposobami na zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Jak można sobie pomóc samemu?

Najważniejsze jest niedopuszczanie do dolegliwości. Jak to zrobić? Przede wszystkim istotne jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Jest kilka ważnych aspektów naszego życia, które znacząco wpływają na nasze zdrowie. Przede wszystkim jest to ruch, który powinien obejmować całe ciało. Najlepsze aktywności to spokojne ćwiczenia angażujące całe ciało, takie jak spacery, pływanie, joga, pilates czy nordic walking. Warto też poruszać samym kręgosłupem. Tutaj przydadzą się ćwiczenia mobilizujące, rozciągające czy zajęcia „zdrowy kręgosłup”. Warto zaznaczyć, że aktywność fizyczna powinna być dopasowana do naszych aktualnych możliwości. Kolejnym istotnym czynnikiem jest zdrowa dieta. Unikanie wysoko przetworzonej żywności, regularne jedzenie i dbanie o wagę ciała jest kluczowe dla naszego zdrowia. Choroby metaboliczne takie jak cukrzyca powodują, że gojenie tkanek jest zaburzone. To oznacza, że przeciążone struktury kręgosłupa nie mają szansy się zregenerować. Nakładanie się mikrourazów, które nie mogą się wyleczyć, spowoduje w końcu wyczerpanie możliwości kompensacyjnych organizmu i rozwój dolegliwości.  

W nowoczesnym świecie bardzo łatwo jest wpaść w wir pracy i obowiązków. Nie potrafimy odpoczywać, zwolnić i zadbać o odpowiednią ilość ruchu i zdrowe nawyki. Są to kluczowe aspekty naszego zdrowia, a notorycznie zaniedbywane odbiją się na naszym dobrostanie fizycznym i psychicznym, a jednym z objawów może być ból pleców. Wtedy niestety nie wystarczy „nastawić kręgi”, ale trzeba zająć się swoim zdrowiem bardziej całościowo.