Katar wirusowy, bakteryjny i alergiczny - różnice w leczeniu

Czym różnią się rodzaje kataru - podstawowe informacje

Katar, czyli inaczej nieżyt nosa – to stan zapalny błony śluzowej, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji wydzieliny. Jest to najczęstszy efekt reakcji na czynniki drażniące, do których zaliczają się wirusy, bakterie i alergeny. Mimo że objawy tj. obrzęk śluzówki, zwiększone wydzielanie śluzu, czy uczucie zatkanego nosa, zazwyczaj wyglądają podobnie, to ich przyczyny oraz mechanizmy powstawania różnią się zależnie od rodzaju tej dolegliwości.

Katar wirusowy - objawy i charakterystyka

Katar wirusowy zwykle zaczyna się od wodnistej, przezroczystej wydzieliny, która z czasem może zmienić konsystencję na gęstszą. Typowym objawem towarzyszącym jest uczucie zatkanego nosa, utrudniające swobodne oddychanie. Przebieg takiej infekcji wirusowej ma na ogół łagodny charakter i rzadko wiąże się z wysoką temperaturą – może pojawić się jedynie stan podgorączkowy. Objawy utrzymują się zazwyczaj od kilku dni do około tygodnia – średnio 5-10 dni. U osób z osłabioną odpornością infekcja może jednak trwać nieco dłużej.

Warto pamiętać, że zmiana koloru wydzieliny na żółtą lub zieloną nie musi od razu oznaczać nadkażenia bakteryjnego. To naturalny efekt działania układu odpornościowego – głównie obecności leukocytów (czyli białych krwinek) oraz rozkładu komórek i innych składników biologicznych obecnych w śluzie.

Katar bakteryjny - jak go rozpoznać

Katar bakteryjny zazwyczaj pojawia się jako następstwo infekcji wirusowej. Po kilku dniach tego typu nieżytu nosa, objawy szybko zaczynają się pogarszać. Wydzielina z nosa staje się dużo gęstsza, ropna i trudna do wydmuchania, przyjmuje także żółto-zielone zabarwienie i może mieć nieprzyjemny zapach. To właśnie takie symptomy zaczynają świadczyć o nadkażeniu bakteryjnym.

Dodatkowo, często pojawia się uczucie rozpierającego bólu głowy i całej twarzy, zwłaszcza w okolicy zatok czołowych i policzkowych. Nierzadko, choremu towarzyszy także podwyższona temperatura ciała. Infekcja bakteryjna trwa też znacznie dłużej – objawy mogą utrzymywać się ponad 10 dni lub nasilać po krótkiej poprawie, zamiast stopniowo ustępować. W takich przypadkach warto skonsultować się z lekarzem, ponieważ konieczne może okazać się wdrożenie antybiotykoterapii.

Katar alergiczny - przyczyny i objawy

Katar alergiczny to nadmierna reakcja obronna układu odpornościowego na drażniące alergeny, którymi mogą być np. pyłki roślin, roztocza, sierść zwierząt czy zarodniki pleśni. Zależnie od częstotliwości kontaktu z alergenem, taki katar może mieć charakter sezonowy lub całoroczny. W przeciwieństwie do infekcji wirusowych i bakteryjnych, ogólne samopoczucie osoby uczulonej pozostaje zazwyczaj dobre, chyba że alergia jest naprawdę silna.

Objawy kataru alergicznego to wodnista i przezroczysta wydzielina, której towarzyszy częste kichanie, świąd wokół nosa oraz uczucie drapania w gardle i obniżenie tonu głosu. Pomimo, że nos wydaje się mocno zatkany, nie występuje w nim wydzielina ropna oraz nie pojawia się stan podgorączkowy. Dodatkowymi symptomami mogą się jednak okazać te w okolicach oczu – należą do nich: łzawienie, zaczerwienienie i swędzenie, związane z podrażnieniem spojówek.

Leczenie kataru wirusowego - metody i preparaty

Leczenie kataru wirusowego skupia się głównie na łagodzeniu objawów i wspieraniu organizmu w procesie regeneracji. Pomagają w szczególności preparaty, które nawilżają śluzówkę i ułatwiają usuwanie zalegającej wydzieliny. Należą do nich głównie krople lub aerozol do nosa, które zawierają sól fizjologiczną, bądź roztwory wody morskiej. Taką terapię można również wdrożyć za pomocą domowych inhalacji przy użyciu soli himalajskiej, olejków czy ziół.

W przypadku silnego zatkania nosa, można sięgnąć też po mocniejsze środki apteczne, obkurczające błonę śluzową, z oksymetazoliną lub ksylometazoliną. Przynoszą one szybką ulgę, jednak należy je stosować wyłącznie krótkoterminowo i według zaleceń ulotki, farmaceuty lub lekarza. Ich długotrwałe używanie może doprowadzić bowiem do wtórnego nasilenia obrzęku i wydzieliny, po odstawieniu leku.

Jeśli infekcji towarzyszą dodatkowe objawy, tj. ból głowy czy podwyższona temperatura ciała, warto wprowadzić leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe na bazie paracetamolu czy ibuprofenu. W niektórych przypadkach, gdy infekcja przebiega ciężej, konieczna jest konsultacja z lekarzem oraz wdrożenie odpowiednich leków.

Terapia kataru bakteryjnego - antybiotyki i wspomaganie

Katar bakteryjny szybko się rozwija, długo utrzymuje i często powoduje ogólne osłabienie organizmu, bóle głowy oraz stan podgorączkowy. Z tego względu, w jego leczeniu zazwyczaj stosuje się antybiotyki oraz leki wspomagające: przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, a niekiedy także przeciwzapalne. Antybiotykoterapię zawsze wprowadza lekarz, po ocenie objawów i rozpoznaniu rodzaju bakterii. Wybór preparatów dostosowywany jest indywidualnie do wieku pacjenta, jego stanu zdrowia i nasilenia dolegliwości.

Środki wspomagające w postaci leków przeciwbólowych, pozwalają zmniejszyć ogólny dyskomfort, poprawić samopoczucie, a także obkurczyć błonę śluzową. Ulgę można uzyskać również za pomocą kropli, sprayów czy aerozoli nawilżających, jak i domowych inhalacji. Odpowiednio dobrana terapia przyspiesza powrót do zdrowia, a także pozwala uniknąć niebezpiecznych powikłań.  

Postępowanie przy katarze alergicznym

Jeśli znasz czynniki wywołujące u Ciebie katar alergiczny, warto w miarę możliwości ograniczyć z nimi kontakt. Przykładowo, możesz np. unikać wychodzenia z domu w czasie pylenia roślin, stosować oczyszczacze powietrza w domu i często wietrzyć mieszkania w przypadku uczulenia na kurz, czy systematycznie sprzątać po pupilach. To najprostszy sposób na zmniejszenie częstotliwości kataru alergicznego. Jeśli jednak nie ma takiej możliwości, warto wspomóc się farmakologicznie.

W tym celu, najlepiej sięgnąć po bezpieczne dla zdrowia leki przeciwhistaminowe – doustne lub donosowe – które hamują wydzielanie histaminy, odpowiedzialnej za objawy alergii.  W przypadku uciążliwych i częstych dolegliwości, konieczne może być zastosowanie silniejszych środków, przepisywanych przez lekarza. Często są to preparaty zawierające sterydy, które szybko i skutecznie zmniejszają stan zapalny, jednak powinny być stosowane tylko przez ograniczony czas.

W celu złagodzenia objawów, efektywne może okazać się też leczenie wspomagające, które obejmuje: płukanie nosa solą fizjologiczną, nawilżanie powietrza oraz unikanie drażniących czynników środowiskowych, tj. dym czy silne zapachy, które mogą dodatkowo podrażnić wrażliwą błonę śluzową nosa. Przy długotrwałych lub nasilonych objawach uczuleniowych, warto jednak skonsultować się z alergologiem, wykonać odpowiednie testy i wedle uznania – wdrożyć immunoterapię alergenową.

Domowe sposoby na różne rodzaje kataru

Na różnego rodzaju katar i towarzyszące mu objawy, mogą działać inne domowe sposoby. Jednak z ogólnych metod, wspomagających regenerację śluzówki oraz walkę z zatkanym nosem, należy wymienić:

• płukanie nosa solą fizjologiczną lub roztworem z soli morskiej – pomaga to oczyścić nos z nadmiaru śluzu, alergenów, a także pozostałych zanieczyszczeń;
• nawilżanie powietrza w pomieszczeniach – szczególnie w sypialni, ponieważ w nocy podczas snu, suche powietrze może dodatkowo podrażniać błony śluzowe;
• inhalacje parowe – np. z dodatkiem miętowych lub eukaliptusowych olejków eterycznych, które pomagają rozrzedzić gęstą wydzielinę i ułatwiają jej usuwanie (należy jednak stosować je ostrożnie, aby nie wywołać podrażnień);
• ciepłe okłady na czoło i policzki – w przypadku bólu lub uczuciu napięcia w okolicach zatok;
• nawodnienie, odpoczynek oraz unikanie zimna i przeciągów – to zawsze wspiera naturalne procesy oczyszczania organizmu, a także utrzymanie odpowiedniego poziomu odporności;
• herbata z miodem, cytryną, imbirem lub malinami oraz napary z rumianku czy czarnego bzu – nie tylko łagodzą objawy bólowe, ale też wspierają układ immunologiczny, działają przeciwzapalnie oraz pomagają rozrzedzić wydzielinę.

Kiedy udać się do lekarza - sygnały ostrzegawcze

Do lekarza warto udać się przede wszystkim wtedy, gdy objawy kataru nie ustępują po 10 dniach lub szybko ulegają nasileniu po chwilowej poprawie – może to świadczyć bowiem o zakażeniu bakteryjnym, które będzie wymagało wprowadzenia odpowiednich środków leczniczych, a nawet antybiotyków. Niepokojącym sygnałem, bez względu na długość trwania kataru, będzie również bardzo gęsta, ropna lub zielona wydzielina z nosa o nieprzyjemnym zapachu, szczególnie jeśli towarzyszy jej wysoka gorączka oraz silny ból głowy lub w okolicach zatok.

Do lekarza warto zgłosić się także wtedy, gdy zaczynają pojawiać się pierwsze objawy całego ciała, tj. dreszcze, wyraźne osłabienie czy bóle mięśni i stawów. W przypadku dzieci, a szczególnie niemowląt, niepokój powinny budzić wszelkie trudności z oddychaniem przez nos, brak apetytu, zaburzenia snu i podwyższona temperatura. U takich maluchów, gorączka potrafi eskalować bardzo szybko, a katar może być częścią poważniejszej choroby.

Konsultacja medyczna jest również wskazana w sytuacji, gdy doświadczasz alergii utrudniającej codzienne funkcjonowanie, a leki dostępne bez recepty długo nie przynoszą ulgi. Jeżeli objawy nawracają często lub są wyjątkowo uciążliwe, dobrze jest skonsultować się z laryngologiem lub alergologiem, aby ocenił, czy masz do czynienia z przewlekłym problemem, wymagającym specjalistycznego leczenia.