Choroby układu sercowo-naczyniowego

W naszym kraju największą grupę pacjentów zagrożonych zgonem, powikłaniami i długotrwałym przebiegiem leczenia stanowią osoby z grupy ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Są to najpowszechniejsze choroby, jakie dotykają nas poza nowotworami i stanowią duże obciążenie dla samych pacjentów oraz dla służby zdrowia. Choroby te w największym stopniu przyczyniają się do śmiertelności w określonych przedziałach wiekowych i stanowiąc potencjał około 20 milionów Polaków borykających się z chorobami układu sercowo – naczyniowego, znacznie wpływają na statystyki w naszym kraju, które nie są najlepsze w porównaniu z populacjami innych państw.

W Polsce jest najmniejsza liczba lekarzy przypadająca na 10 000 mieszkańców wśród krajów europejskich. Stąd tak ważną kwestią jest opieka farmaceutyczna, ogromne znaczenie zyskuje fakt zastosowania strategii prewencyjno-interwencyjnych, które pozwolą nam na zmniejszenie ciągle rosnącej liczby chorych. Aspektem, ku jakiemu powinniśmy się zwrócić, jest fakt świadczenia usług opieki farmaceutycznej w coraz większej liczbie aptek w Polsce. Każdy medyk w naszym kraju, w tym farmaceuta będący najbardziej dostępnym dla pacjenta pracownikiem służby zdrowia, powinien włączyć się w edukację i działania prozdrowotne. Jako że osoby odwiedzające apteki spotykają się w swojej codzienności z osobami wykwalifikowanymi pod względem problemów zdrowotnych i cieszący się dużym zaufaniem społecznym, nie powinno to stanowić problemów, aby to apteki stały się pierwszym miejscem, gdzie pacjent może uzyskać informacje, wykonać podstawowe badania oraz uzyskać konkretną pomoc w wyborze dedykowanego leczenia.

Ranking występowania czynników ryzyka sercowo-naczyniowego
przedstawia się następująco:

1. hipercholesterolemię, czyli nieprawidłowy poziom cholesterolu, ma około 18–20 mln Polaków

2. nadciśnienie tętnicze około 12 mln

3. niealkoholowe stłuszczenie wątroby około 8 mln

4. uzależnienie od tytoniu to 7 mln

5. przewlekłe choroby nerek 5,4 mln

6. choroby układu oddechowego, w tym astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – 3 mln

7. cukrzyca 3 mln

8. zaburzenia erekcji u mężczyzn 3 mln

9. obturacyjny bezdech senny około 2,5 mln

10. otyłość to 7 mln

Ta „dziesiątka plag polskich” kryje liczną grupę osób zmagających się z chorobami przewlekłymi, często leczonymi pobieżnie, schematycznie i bez świadomego udziału pacjenta w procesie terapeutycznym. Znajomość jednostki chorobowej, na którą cierpi pacjent, ścieżki jej leczenia, profilaktyki i prewencji w dalszym ciągu stanowią dla wielu z nich zagadkę, gdyż koncentrują się oni w najlepszym przypadku tylko na wybieraniu w przypadkowej aptece i zażywaniu przepisanych przez lekarza preparatów. Świadomy pacjent to taki, który nie tylko wie, jak zażywać leki, o jakich porach i w jakich odstępach czasu ma łączyć różne specyfiki, aby uniknąć interakcji i działań niepożądanych, ale też taki, który wie, jak zapobiegać pogłębianiu się schorzenia, dbający o swoje zdrowie i samopoczucie w sposób proaktywny.

Dzisiaj to wiedza i profilaktyka stanowią ogromnie istotny potencjał dla osób znajdujących się w grupie ryzyka. Żyjemy w czasach ciągle rozwijającej się cywilizacji, która poza tym, że stanowi dla nas źródło postępu i progresji, obarcza nas wieloma czynnikami zagrażającymi naszemu zdrowiu zarówno fizycznemu, jak i psychicznemu. Chcąc dorównać i sprostać wyzwaniom dzisiejszego świata, żyjemy szybko i intensywnie, nie zwracając większej uwagi na koszty zdrowotne, jakie w związku z tym ponosimy.

Wysoki poziom cholesterolu

Wysoki poziom cholesterolu stanowi problem coraz liczniejszej grupy pacjentów, gdyż do przyczyn jego wzrostu należą nie tylko czynniki genetyczne i nasza dieta, ale również stres, brak ruchu, nieregularny tryb życia. Obecnie rozróżniamy pięć grup ryzyka dla wartości LDL, kolejno dla ekstremalnie wysokiego, bardzo wysokiego, wysokiego, umiarkowanego i niskiego ryzyka; 35 mg/dl, 55 mg/dl, 70 mg/dl, 100 mg/dl, 115 mg/dl.

Dzisiaj koniecznym trendem w zapobieganiu rozwojowi hipercholesterolemii jest wdrożenie daleko idącej profilaktyki, począwszy od postępowania niefarmakologicznego, w tym zastosowanie odpowiedniej diety. Właściwie w naszym klimacie i przy dostępności produktów do wyboru mamy dietę śródziemnomorską lub DASH, czyli ubogosolną, ubogocukrową, niskokaloryczną z małą ilością tłuszczów zwierzęcych, czerwonego mięsa, a przede wszystkim z wyłączeniem przetworzonych pokarmów i słodyczy. Najzdrowsze dla nas są mięsa białe, przede wszystkim pokarmy gotowane, tłuszcze roślinne, tłuste ryby morskie.

Ważnym aspektem profilaktyki jest rzucenie palenia, zmniejszenie masy ciała, jeśli jest taka potrzeba, ograniczenie spożywania alkoholu i zwiększenie aktywności fizycznej odpowiednio dobranej do potrzeb i możliwości pacjenta.

Istotne jest to, aby osoba zmagająca się z problemem otrzymała odpowiednie wsparcie zarówno merytoryczne, jak i realnie mogła stale liczyć na monitorowanie i opiekę, co jest możliwe przy założeniach świadczenia opieki farmaceutycznej w aptekach.

Farmaceuta w ramach opieki farmaceutycznej może na miejscu wykonać badanie poziomu cholesterolu z podziałem na frakcje HDL, LDL oraz TG, co pozwoli od razu zorientować się pacjentowi, jaki ma problem oraz będzie on mógł wdrożyć stosowne leczenie już na miejscu w aptece, wykupując stosowny preparat bądź będzie on miał wynik, z którym uda się do lekarza.

W sprzedaży bez recepty lekarskiej znajdują się preparaty z monakoliną pozyskane z czerwonego przefermentowanego ryżu, stanowiące alternatywę statyn w małych dawkach, lub zdecydowanie lepiej działające, bo nawet redukujące cholesterol o 25% preparaty na bazie bergamotki.

Pomarańcza bergamota jest rośliną z gatunku cytrusów i zawiera flawanony i flawony o silnym działaniu hipolipemizujacym. Naturalnie w odpowiednim doborze preparatu dla pacjenta powinien uczestniczyć farmaceuta znający zasady leczenia, wskazania i działanie leków, będący jednocześnie źródłem wiedzy dla pacjenta.

Nadciśnienie tętnicze

Kolejnym znaczącym problemem w naszym społeczeństwie, jest nadciśnienie tętnicze, którego wykrywanie nie jest takie łatwe, szczególnie w początkowej fazie choroby, gdyż nie powoduje ono bólu, a pacjent czuje się dobrze.

Farmaceuci od lat włączeni są w akcję rozpoznawania nadciśnienia poprzez możliwość mierzenia ciśnienia tętniczego w aptekach. Jest to szczególnie ważne, aby każdy z pacjentów odwiedzających aptekę przynajmniej raz na kilka miesięcy skontrolował je u siebie, co pozwoli na wczesne wykrycie problemu i odpowiednio szybkie wdrożenie leczenia. Według najnowszych wytycznych za prawidłowe ciśnienie uznaje się wartość 120–129 mmHg/70–79 mm Hg dla osób do 65. roku życia, 130–139/70–79 mm Hg dla osób starszych. Często osoby mające nadciśnienie nie wiedzą, jak groźne mogą być powikłania wynikające z nieleczenia lub nieregularnego przyjmowania leków. Ważna jest tu świadomość pacjenta i odpowiedni stały monitoring wartości ciśnienia tętniczego. Podwyższone jego wartości oraz wysoki poziom cholesterolu to „śmiertelny duet” prowadzący do zmian w naczyniach tętniczych.

MAFLD, czyli niealkoholowe stłuszczenie wątroby

Następnym problemem dość już dzisiaj powszechnym jest MAFLD, czyli niealkoholowe stłuszczenie wątroby, towarzyszące często cukrzycy, otyłości, nadwadze, insulinooporności i przewlekłym stanom zapalnym.

W aptece można już wykonać zarówno badanie w kierunku stężenia glukozy we krwi, jak i poziom białka cereaktywnego – CRP świadczący o stanie zapalnym. Profilaktyka ta jest pierwszym krokiem do wykrycia nieprawidłowości dająca jasny sygnał pacjentowi, że powinien on zwrócić uwagę na te aspekty dotyczące jego zdrowia. Czasami samo złe samopoczucie nie jest wystarczające do zaordynowania leczenia lub suplementacji, a dopiero ukierunkowana diagnostyka mówi nam, z czym konkretnie mamy do czynienia.

W przypadku MAFLD farmaceuta z pewnością wskaże konieczność konsultacji z lekarzem, może też zaproponować witaminę E i kwas ursodeoksycholowy. Jednakże farmaceuta przede wszystkim poinformuje pacjenta o możliwościach leczenia, opowie o jednostce chorobowej i o tym, jaką dietę powinien stosować chory.

Uzależnienie od niktotyny

Niezwykle problematyczne w naszym społeczeństwie jest palenie papierosów, zarówno tych tradycyjnych, jak i elektronicznych. To zwiększa ryzyko chorób układu sercowo – naczyniowego i pomimo tego, że wszyscy zdajemy sobie sprawę ze szkodliwości tego nałogu, to nie każdy potrafi sobie poradzić z rzuceniem.

Na świecie osób palących papierosy jest około miliard trzysta milionów osób, w Europie ponad 200 milionów,
a w Polsce to 8 milionów palaczy oraz 14 milionów tzw. palaczy biernych, wdychających dym papierosowy. Skala ta robi wrażenie, zwłaszcza że najwięcej osób palących jest w krajach słabiej rozwiniętych, ubogich i mniej świadomych idących za tym zagrożeń. Niestety według statystyk przybywa osób palących wśród dzieci i młodzieży, którzy preferują e-papierosy po to, aby zaimponować środowisku, w jakim się obracają, nie wiedząc często, że zacząć jest łatwo, a przerwać nałóg znacznie trudniej, i tu często potrzebna jest pomoc
i wsparcie ze strony pracowników ochrony zdrowia.

Substancją uzależniającą jest nikotyna, ale co ciekawe, największą szkodliwością na organizm człowieka wykazują substancje smoliste uwalniane w dymie papierosowym. To one odpowiadają za rozwój choroby wieńcowej, zawały serca, udary mózgu, nowotwory.

Pacjentowi, który chce wyjść z nałogu podaje się nikotynę w postaci tabletek do ssania, gum czy aerozoli, lub plastrów, po to, aby zniwelować tzw. głód fizyczny. Jednakże nie zawsze jest to metoda skuteczna i polecana każdemu borykającemu się z nałogiem pacjentowi.

Na naszym rynku dostępne są również preparaty z cytizyną – naturalnym alkaloidem z nasion złotokapu zwyczajnego. Stosowanie ich również należy skonsultować z farmaceutą, dlatego że substancja to podnosi ciśnienie krwi, powoduje wymioty, nudności, biegunki, tachykardię, osłabienie lub złe samopoczucie i nie zawsze jest dobrze tolerowana przez pacjentów.

Pomoc w tym aspekcie farmaceuty jest więc kluczowa, gdyż może on poinformować, doradzić i objąć opieką farmaceutyczną pacjenta w zakresie możliwości zerwania z nałogiem.

Otyłość

Kolejnym problemem społecznym, z jakim się mierzymy jest otyłość, zwłaszcza że ma ona coraz większe przełożenie zwłaszcza na dzieci i młodzież. W ostatnim czasie pacjenci mają problem z dostępnością przepisanych im przez lekarzy zastrzyków i to farmaceuci są zmuszeni mierzyć się z ich frustracją, oraz próbami zdobycia poszukiwanych leków. Wiadomo, że nowsze substancje w wygodnej formie aplikacji jeden raz w tygodniu nie tylko ułatwiają życie chorym, ale też są bardziej efektywne w zmniejszaniu masy ciała niż wcześniej stosowane w terapiach tabletki.

Rolą aptekarzy jest tu edukacja i rozmowa z pacjentami, mogą oni również dokonać pomiarów masy ciała w aptece, określić BMI czy WHR.

Choroby nerek

Następną, piątą już ocenianą na 4,5 mln chorych jednostką, z jaką się zmagamy, są przewlekłe choroby nerek i są one niewątpliwie niezależnym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Bardzo ważną rolą farmaceuty u tych pacjentów jest monitorowanie, czy leczenie przebiega zgodnie
z zaleceniami i według najnowszych osiągnięć farmakoterapii dającej większe szanse pacjentowi mierzącemu się np. z towarzyszącą cukrzycą.

Cukrzyca

Szacunkowo na cukrzycę cierpi około 10% ludzi w krajach wysokorozwiniętych, co w Polsce daje nam 3 miliony chorych. Farmaceuci pracujący w aptekach i wydający leki swoim pacjentom są zorientowani najlepiej, czy są one przez nich dobrze tolerowane, odpowiednio dawkowane i mogą włączyć się w proces terapeutyczny, informując ich o nowych rozwiązaniach w procesie leczenia tej choroby, zwanej chorobą XXI wieku, i stale poszerzającej grono swoich pacjentów, zmagających się z cukrzycą typu 2.

Astma oskrzelowa

Kolejną grupą pacjentów są osoby z astmą oskrzelową i POChP, które to najczęściej umierają z przyczyn sercowo-naczyniowych. Takie osoby są też najbardziej narażone na infekcje układu oddechowego
i tu rolą farmaceutów jest edukacja i profilaktyka, a także wykonywanie szczepień w aptekach, co skraca pacjentowi drogę i ułatwia dostępność tej formy zapobiegania powikłaniom i zachorowaniom w tej newralgicznej grupie. Nie tylko zresztą w tej populacji pacjentów szczepienia ratują zdrowie i niekiedy życie ludziom, zapobiegając zaostrzeniom infekcji nie tylko sezonowych.

Zaburzenia erekcji

Następny temat to zaburzenia erekcji, dotyczące pacjentów w różnym wieku, często współwystępujące z innymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego i mogące być pierwszym sygnałem konieczności diagnostyki pacjenta w kierunku miażdżycy. Leki stosowane w zaburzeniach erekcji dostępne są bez recepty, ale niekiedy zasadność i bezpieczeństwo ich zastosowania należy omówić z farmaceutą po to, aby bezpiecznie móc stosować wybrany preparat. Często u pacjentów z wielochorobowością konieczna jest konsultacja z farmaceutą i wykluczenie ryzyka wynikającego z działania tych substancji.

Obturacyjny bezdech senny

Na obturacyjny bezdech senny z kolei w Polsce cierpi około 2,5 mln osób i jest bardzo ważnym czynnikiem ryzyka, gdyż często współistnieje on z migotaniem przedsionków. Pacjenci przychodzący do apteki po preparaty na chrapanie nie zdają sobie sprawy, że może ono stanowić czynnik zagrożenia od strony kardiologicznej. To farmaceuta ma wiedzę i zwraca uwagę pacjenta na to, że ospałość, senność w ciągu dnia czy chrapanie mogą oznaczać konieczność dalszej diagnostyki i potrzebę wizyty u lekarza . Wczesne i świadome reagowanie na niepokojące symptomy daje nam szansę na wdrożenie skutecznej terapii, uniknięcie powikłań i obniżenie kosztów leczenia.